“Sometimes you need to slow down to go fast.” (Jeff Olson)

Psychologen wisten al langer dat we op twee manieren denken, namelijk op een eerder associatieve manier en op een meer berekende, analytische manier.  Maar Daniel Kahneman zette de twee systemen echt op de de kaart. De associatieve denkstijl noemt Kahneman systeem 1 of het snelle denken. Typisch voor deze manier van denken is dat je er eigenlijk niet bij ‘nadenkt’, het gebeurt als het ware intuïtief en snel. Denk bijvoorbeeld aan autorijden of 2 optellen bij 2. Je kan dat soort denken gerust combineren met nog iets anders, bijvoorbeeld met je vriendin praten terwijl je autorijdt. Maar als je pas leerde rijden, gebruikte je systeem 2 waarbij je alles nog moest beredeneren: welke voet je gebruikt voor de gas en de remmen en wanneer je schakelt. En als je 15 wil vermenigvuldigen met 3, zal je ook meer moeten nadenken, dus dan gebruik je ook systeem 2.

Systeem 1 is dus je onbewuste en intuïtieve geest.  Alles werkt op basis van gevoelens, indrukken en ingevingen en routine en daarom is deze manier van denken subjectief. Maar het is wel snel en je moet er weinig moeite voor doen.

Systeem 2 daarentegen is je rationele, denkende brein dat analyseert en afweegt. Je kan het enkel  gebruiken mits je geconcentreerd en aandachtig bent. Daarom is het objectief en je hebt het ook beter onder controle dan systeem 1, maar het werkt wel veel trager.

Zo zal je met systeem 1 vaker fouten maken. Met systeem 1 kies je bijvoorbeeld sneller voor iets dat je al kent gewoonweg omdat het vertrouwd aanvoelt. Maar is dat daarom ook beter? Als je de tijd krijgt om erover na te denken met systeem 2, en alle voors en tegens afweegt, zal je misschien beseffen dat de minder gekende optie beter was. Maar wat als systeem 2 overbelast is omdat je nadenkt over je bugetplan of omdat je chef je aandacht eist voor een dringend probleem? Op dat moment loop je best niet naar de koelkast om een tussendoortje te halen. De kans dat het chocoladetaart wordt (impulsief vanuit systeem 1) is groter dan dat het een gezond stukje fruit wordt. Omdat je systeem 2 al bezet is, kun je de overweging immers niet maken om op je gewicht te letten.

Wist je overigens dat reclamemakers gebruik maken van onze onbewuste associaties uit systeem 1?  Met Kahneman werd duidelijk dat consumenten vaker kiezen op een intuïtieve manier. De consument is niet de ‘rationele beslisser’, zoals de oude economen dachten.  En zo kunnen marketeers gebruik maken van de associatieve netwerken om hun product aan te prijzen…

Leestip: Daniel Kahneman, Ons feilbare denken, Thinking, fast and slow, Amsterdam, 2011.