“You are always free to change your mind and choose a different future, or a different past.” (Richard Bach)

Wat je in het leven bereikt, hangt af van de keuzes die je maakt. Maar niet alle keuzen zijn even belangrijk. Robert Fritz maakt onderscheid tussen drie soorten: primaire, secundaire en fundamentele keuzen.

Je kunt op vrijwel alle terreinen van je leven primaire keuzes maken. Je kiest het voor het resultaat zelf, niet voor iets anders. Zo kan je ervoor kiezen een puzzel of een schilderij te maken of een boek te schrijven. Je kan kiezen voor een bepaald beroep, bijvoorbeeld of je dokter wil zijn of kunstenaar. Eens de puzzel, het boek of het schilderij af is, wanneer je dokter of kunstenaar bent, is je doel bereikt en heb je verkregen wat je wou. Bij een secundair doel daarentegen kies je iets dat je helpt een stap te zetten in de richting van je primaire doel. Je kan kiezen om verf te kopen voor je doek of een uitgever voor je boek. Je kan kiezen welk soort dokter je wil worden of je kan je in een artistieke discipline gaan bekwamen.

Maar soms ben je zo gefocust op de secundaire keuzen dat je je primaire keuze uit het oog verliest. Het meest gekende voorbeeld is geld verdienen of een carrière uitbouwen. Is het geld of de carrière echt datgene wat je wil bereiken of was het een secundaire keuze als middel om je primaire keuze – een gelukkig en vervuld leven – te bereiken?

Maar er is nog een derde soort keuze die het allerbelangrijkste is en de basis voor al de rest. Het is de fundamentele keuze waarbij je kiest voor een fundamentele oriëntatie op het leven of een fundamentele zijnstoestand. Voor de meeste mensen betekent dat de keuze om vrij te zijn, gezond te zijn en trouw te zijn aan zichzelf. Zodra je daarvoor gekozen hebt, worden alle andere keuzen in je leven erdoor bepaald. Je leven krijgt een onderliggende structuur die al de rest mee bepaalt.

Nu snap ik ook hoe ik door een fundamentele keuze van het roken was afgeraakt. Ik had daarvoor al ontelbaar aantal pogingen gedaan om te stoppen, maar niets lukte. Telkens kwam er een bepaalde situatie, waarin ik het moeilijk had. Tot ik de fundamentele keuze maakte om terug vrij te zijn. Door die keuze kregen alle situaties een andere dimensie. Ik snapte dat ik zelf zo de drijvende kracht werd achter de verandering, terwijl ik me daarvoor altijd een slachtoffer had gevoeld dat met de nodige wilskacht moest optornen tegen de verleidingen. Een niet-roker zijn is een fundamentele zijnstoestand en dat is iets totaal anders dan de zijnstoestand van de roker die probeert te stoppen. Eens de keuze voor vrijheid gemaakt was, was ik dus een niet roker en ging stoppen als het ware vanzelf.

Hoe maak jij keuzen in je leven? En was het je opgevallen dat je kan kiezen voor keuzes of keuzen. Blijkbaar zijn beide meervouden taalkundig juist… 🙂

Leestip: Robert Fritz, De weg van de minste weerstand. Over de kunst van het creëren. Ankh-Hermes, 1989.