“Addiction is an adaptation. It’s not you – it’s the cage you live in.” (Johann Hari)

Je hoeft niet als alcoholist onder een brug te leven of dagelijks een lijntje cocaïne te snuiven om last te hebben van verslavingen. Denk maar aan het eindeloze scrollen op je smartphone, tv kijken, snoepen of koffie drinken. Het verschil met de ‘junkies’ zit hem enkel in de mate waarin je verslaving je leven verstoort. Maar het patroon erachter is identiek volgens Gabor Maté.

Hongerige geesten

In zijn boek ‘Hongerige geesten’ legt Maté uit dat verslavingen voort komen uit geblokkeerde liefde. Het is een coping mechanisme om pijn en trauma te vermijden. Het is een complexe wisselwerking tussen persoonlijke geschiedenis, emotionele en neurologische ontwikkeling en hersenchemie. En hoewel sommige middelen erg verslavend kunnen zijn, zijn ze niet dé oorzaak van verslavingen. Zo wordt bijvoorbeeld dwangmatig gokken als een vorm van verslaving beschouwd. Maar niemand beweert dat het werd veroorzaakt door een spelletje kaart.

Willen we dus iets doen aan onze verslavingen, dan zullen we aan de slag moeten met de pijn, diep in ons. Want we mogen nog zo’n liefhebbende ouders hebben gehad, de meesten hebben wel kwetsuren opgelopen tijdens het opgroeien. Die we in ons latere leven met kleine of grote verslavingen te lijf gaan. We vertonen dus dezelfde patronen en hetzelfde gedrag als de zwaar verslaafden waar Gabor Maté jaren hulp aan gaf in zijn artsenpraktijk.

5-stappenplan

Maté Gabor geeft ook een vijfstappenplan voor gedragsverslavingen zoals kopen, gokken, snoepen of een andere storende verslaving.

Stap 1: Herbenoemen. In deze stap observeer je wat er aan de hand is en merk je op dat je blijkbaar denkt iets te ‘moeten’, dat er een ‘urgentie’ is om iets te doen. Chocola te eten of koffie te drinken bijvoorbeeld. Je kan dit gaan ‘benoemen’ voor wat het echt is, namelijk een valse overtuiging dat je iets denkt te moeten.

Stap 2: Herkaderen. Nu je in stap 1 hebt erkend dat er blijkbaar een gecreëerde behoefte is, kan je de echte oorzaak gaan blootleggen. Het zijn namelijk neurologische circuits die lang geleden in je hersenen zijn ontstaan als reactie op een probleem waar je vroeger mee te maken had. Nu worden die circuits getriggerd als je je terug gestressed, verveeld of ongelukkig voelt.

Stap 3: Herfocussen. In deze stap geef je jezelf wat tijd. De drang om koekjes te eten, tv aan te zetten of naar de winkel te gaan blijft niet aanhouden. Als je je richt op een andere activiteit kan je je hersenen leren om aan de roep naar wat je verlangt te weerstaan. Misschien kan je dat in het begin maar 15 minuten volhouden, maar succes komt in stapjes.

Stap 4: Ont-waarden: Nu je je impuls hebt herbenoemd en herkaderd terwijl je je richtte op iets anders, kan je jezelf eraan herinneren waarom je al die moeite deed: je ziet nu dat je verslaving geen waarde had, het was enkel tijdverspilling. Het beloofde vreugde maar je kreeg er niets echts voor in de plaats. Erger zelfs, je hebt er je echte waarden voor verloochend. In deze stap ga je dus na wat de negatieve invloed was van je verslavende gewoonte. In deze stap ga je dus bewust na wat er precies gebeurde toen je de drang liet overheersen, zonder jezelf te veroordelen.

Stap 5: Herscheppen: Je kan nu andere keuzen maken, in plaats van de vooraf geprogrammeerde gewoonten te volgen die je hersenen in het verleden voor je hebben gecreëerd. Bedenk in deze stap voor welke acitiviteiten je zelf vrij kan kiezen om uitdrukking te geven aan je behoeften tot creativiteit, zodat je kan uitstijgen boven het gevoel dat je tekortschiet, wat volgens Maté de bron is van onze verslavingen.

Ten slotte is het belangrijk om te beseffen dat je de stappen mogelijk verschillende keren zal moeten herhalen, dat het niet jouw schuld is dat je een verslaving ontwikkelde. Je hebt er niet om gevraagd om zo geprogrammeerd te worden. Maar je kan altijd beslisssen om zelf je leven in hand te nemen in plaats van de automatische processen voor jou te laten beslissen.

Leestip: Maté Gabor, Hongerige geesten, De psychologie van verslaving, AnkhHermes, 2022.